شیتوریو کاراته‌، اصول و قوائد کاتا

کاتا به معنای شکل و فرم است. سالهاست که همه نکات اصلی، دفاع‌ها، ضربه‌ها، لگدها، مبارزه‌ها و تکنیک‌های پایه به شکل و فرم خاصی درآمده‌اند. کاتاها دارای یکسری از نکات و تکنیک‌های انتخابی بوده که هر کدام معنای درونی عمیق و خاص خود را دارند.

کاتا، پایه و اصول کاراته است. اصول اولیه و اساسی کاراته در کاتا وجود دارد که بطور خلاصه، موقعیت بدن، ایستادن‌ها، تکنیک‌های پا، تای ساباکی، تعویض جهات، زمانبندی، تنفس، کیای و همچنین یک رفتار روحی صحیح را شامل می شود.

در گذشته‌های دور کاتا بطور پنهانی تمرین می‌شد و مثل امروزه رایج و معمول نبود. در آن زمان کاتا فقط شکل یادگیری کاراته بود و این اهمیت کاتا را آشکار می‌ساخت.

کاتا تنها یک مبارزه در برابر حریفان فرضی است که تکنیک‌های کاراته بر روی آنها انجام می‌گیرد. بنابراین اخلاق فردی در حین انجام کاتا دارای اهمیت زیادی می‌باشد، با تمرین مداوم کاتا، شما معنای واقعی تکنیک‌های کاراته را خواهید یافت. این دانش به شما این امکان را می‌دهد که در هر موقعیتی و در برابر هر حمله‌ای، عکس العمل درستی را بطور اتوماتیک از خود نشان دهید. علاوه بر این، کاتا شامل یک ترفند کومیته است. در حین تمرین یک کاتا، شخص باید بطور ثابت بر روی حریف تمرکز کند و حرکاتش را بر روی او در نهایت قدرت و دقت انجام دهد طوریکه این اندیشه را داشته باشد که حیات وی به انجام این حرکات و تکنیک‌ها به بهترین شکل ممکن بستگی دارد. این دسته از تمرین‌ها جسم و فکر را همسان می‌کند و به بیان دیگر می‌توان آنرا احساس و لمس کردن کاتا و زندگی کردن با آن را بیان کرد. هر چند باید گفت که بعضی از این تکنیک‌ها خطرناک هستند، اما تمرین آنها در کاتا به شما یک نیرو برای کنترل قدرت می‌دهد و بنابراین شما قدرت کافی برای کنترل این تکنیک‌ها را قبل از استفاده آنها در کومیته به دست خواهید آورد. کاتا مختصر و مفید تمرین می‌شود و مربی هدف حقیقی استاد از ابداع و انجام آنها را آموزش می دهد. به همین دلیل است که کاتا یکی از مهمترین اصول در کاراته به شمار می رود.

بعضی کاتاها هم نام هستند، اما با یکدیگر تفاوت دارند. و به این دلیل است که بعضی از اساتید بر اساس فلسفه خاص خودشان تغییراتی در بعضی کاتاها به وجود آورده‌اند. همانطور که قبلا گفته شد، در گذشته محور اصلی تمرین کاراته، کاتا بود که برای استفاده تکنیک‌ها در حمله و دفاع انجام می‌شد. زیبایی در اجرای یک کاتا در نظر گرفته نمی‌شد بلکه اصل، هدف کاتا بود.

کاتاهایی وجود دارند که در آنها از ضربه‌های انگشتان استفاده می‌شود، مثل: چین‌ته، اُنسو و گوجوشی‌هو. این کاتاها ضربه‌های موثری را بر نقاط حساس بدن حریف وارد می‌کند. اساتیدی که انگشتان آنها به قدر کافی تمرین داده شده بود، این تکنیک‌ها را ابداع می‌کردند. در هر صورت، امروزه این ضربه‌ها در مبارزات و مسابقات ممنوع شده‌اند و آنها فقط به عنوان یک حرکت در یک کاتا مورد استفاده قرار می‌گیرند. در اینجا تفاوت بسیار بزرگی بین کاتا و کومیته ایجاد می‌شود. از آنجایی که یکی از اساتید کاراته می‌گوید: " تنها کسانی که دید خوبی دارند، برای اجرای تکنیک‌های کاتا در کومیته تلاش می‌کنند و فقط آنها کاتا را جدی می‌گیرند".

کاتاهایی وجود دارند که در آنها از ضربه‌های انگشتان استفاده می‌شود، مثل: چین‌ته، اُنسو و گوجوشی‌هو. این کاتاها ضربه‌های موثری را بر نقاط حساس بدن حریف وارد می‌کند. اساتیدی که انگشتان آنها به قدر کافی تمرین داده شده بود، این تکنیک‌ها را ابداع می‌کردند. در هر صورت، امروزه این ضربه‌ها در مبارزات و مسابقات ممنوع شده‌اند و آنها فقط به عنوان یک حرکت در یک کاتا مورد استفاده قرار می‌گیرند. در اینجا تفاوت بسیار بزرگی بین کاتا و کومیته ایجاد می‌شود. از آنجایی که یکی از اساتید کاراته می‌گوید: " تنها کسانی که دید خوبی دارند، برای اجرای تکنیک‌های کاتا در کومیته تلاش می‌کنند و فقط آنها کاتا را جدی می‌گیرند".

تقریبا نیمی از آنچه که از کاتا به این دوره رسیده را می‌توان بطور کلی به دو گروه تقسیم کرد. نسل به نسل منتقل شده و در عین سادگی نمایانگر، شأن و متانت و عظمت‌اند. از طریق تمرین این نوع کاتا، کاراته‌کا می‌تواند هیکل و جثه خود را پرورش دهد، استخوان‌هایش را انعطاف‌پذیر کند و ماهیچه‌هایی قوی بسازد. گروه دیگر برای کسب حرکات تند و عکس‌العمل‌های سریع مناسب است.

اجرای هر کاتا، مسیر حرکتی از پیش تعیین شده دارد " امبوسن" . اگر شخصی با حریف فرضی تمرین می‌کند باید یک حریف مستعد را که از چهار یا هشت جهت حمله می‌کند و همچنین امکان تعویض خط اجرا را در ذهنش داشته باشد. از آنجایی که کاتاها شامل همه جزئیات ضروری برای به تحرک در آوردن کل بدن را دارند، برای این هدف بسیار ایده آل‌اند. با تمرین فردی یا گروهی و با توجه به سطح توانائی هر فرد و نه سن و سال، هر کس می‌تواند این راه را دنبال کند.

از طریق همین تمرین‌های رسمی است که یک کاراته‌کا می‌تواند فن دفاع از خود را بیاموزد و خود را برای روبه رو شدن با هر شرایط خطرناکی بطور طبیعی و کار آمد آماده سازد. اما درجه مهارت یک فاکتور تعیین کننده و مهم است.

همانطور که قبلا گفته شد، در شیوه شیتوریو، کاتاهای گوناگونی وجود دارد، بعضی از آنها توسط آنکو ایتوسو "شوریته" ابداع شده مثل هیان‌ها، باسای، کوشوکون، چینتو و .... که مشخصه اصلی آنها حرکات سریع است، و بعضی توسط کانریو هیگااوینا "ناهاته" ابداع شده مثل سان‌چین، سی‌سان، سی‌پای، سی‌ان‌چین، سوپه‌رین‌پی و غیره که تاکید اصلی آنها بر قدرت و شکل دادن ماهیچه‌هاست. در این کاتاها علاوه بر حرکات آرام، حرکات تند و سریع نیز وجود دارد. کاتاهای دیگری هم توسط کنوا مابونی ابداع شده مثل شین پا، جوروکو و .... و برخی هم از آراگاکی است "توماریته"، مثل سوچین، اُنسو، نی‌سی‌شی و ... .

نکاتی مهم در اجرای کاتا

چند نکته و فاکتور در اجرای کاتا وجود دارند که از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردارند. برخی از آنها بسیار آسان و واضح هستند و بر عکس برخی دیگر بسیار پیچیده، برای عادت کردن به آنها مدت زمان زیادی لازم است. این نکات بدین قرارند:

1. کاتا باید بر اساس یک دستور ثابت اجراء شود، تعداد حرکات نباید تغییر کند. تعبیرها و تفسیرهای شخصی نباید در این امر اعمال شوند و شکل و دستور حرکات نباید تغییر کند. هیچ اشتباهی قابل قبول نیست.
2. حرکت و تغییر مسیر باید دقیقاً روی خط امبوسن کاتا انجام شود. در بعضی شیوه ها (مثلا شوتوکان) کاتا دقیقا در همان نقطه‌ای که شروع شده، تمام می‌شود. هر چند در( شیتوریو) بعضی کاتاها در همان نقطه شروع، تمام نمی شوند اما فاصله بین نقطه شروع و پایان بسیار کم است، (مثلا یک قدم به راست یا چپ یا عقب).
3. معنای هر حرکت باید به خوبی درک شود و هر حرکت نیز باید به درستی انجام شود. کاربرد حقیقی هر بخش کاتا باید بطور جدی با حریف تمرین شود (بونکای).
4. سرعت هر کاتا باید مورد توجه قرار بگیرد، برخی تند و برخی دیگر آرام‌اند، (حتی بعضی حرکات در یک کاتا آرام هستند) و این نیازمند دقت و تمرکز است.
5. حرکات باید منظم اجراء شود، همه در ارتباط هستند و معمولا پایان یک حرکت آغاز حرکت دیگر است.
6. وقتی که کاتا منظم و با ریتم اجراء می‌شود، نکات مهمی باید مورد توجه قرار گیرد این نکات که به کاتا ابهت و عظمت می‌بخشد چنین‌اند:
   1. استفاده صحیح از قدرت، به معنای استفاده صحیح از قدرت در لحظات معین هر حرکت.
   2. یک نواختی در حرکت در رابطه با سرعت (آرام و تندی).
   3. انعطاف پذیری بدن در رابطه با انقباض و انبساط ماهیچه‌ها بر اساس حرکت.

در این بخش سیزده مورد بسیار اساسی در کاتا را مورد بررسی قرار می‌دهیم که در هنگام تمرین کاتا باید حتما مورد توجه قرار بگیرند.

یوی نوکی‌سین - آمادگی، تمرکز، اراده و تصمیم در مقابل حریف قبل از شروع کاتا.
این‌یو - فاعل یا منفعل بودن (مثلا دانستن اینکه حمله می‌کنید یا دفاع).
چی‌کارا نو کیوجاکو- شیوه‌های صحیح استفاده از قدرت، مقدار قدرتی که در هر حرکت یا موقعیت کاتا استفاده می‌کنید.
وازا نو کان کیو - سرعتی که در هر حرکت یا موقعیت کاتا استفاده می‌شود.
تای نو شین‌شو کو - مقدار انقباض یا انبساط برای هر حرکت.
کوکیو - تنفس، دم و بازدم صحیح و بجا در هر حرکت کاتا.
چا کوگان - توجه به هدف، در نظر گرفتن قصد و هدفِ تکنیک.
کیای - فریاد زدن در یک یا چند مورد معین، فریاد زدن بیانگر روح جنگی و رزمی کاتا است، بعلاوه کل قدرت جریان یافته نیز در یک لحظه تخلیه می‌شود.
کِیتای نو هوجی - استفاده از هر تکنیک در محل مناسب خودش.
ذانشین - کاملا آگاه بودن، در موقعیت حفاظت و نگهبانی در پایان کاتا و با نگاه کردن به سمتی که کاتا تمام می‌شود.
هیوشی - ریتم و آهنگ مناسب.
آن‌تــِی - توازن.
کیمه - تمرکز انرژی

ری "تعظیم کردن" - در آغاز و پایان هر کاتا باید تعظیم کرد و این بخشی از کاتا است. هنگام انجام پی در پی کاتا در هر شروع و پایان آخرین کاتا تعظیم کنید.

منبع  وب سایت استاد انجمن شیتوریو ایران